Primer vajinismus

İlk cinsel ilişkisinde veya genital muayenesi sırasında açığa çıkan ve devam eden primer vajinismusta hiçbir başarılı cinsel birleşme olmamıştır. Bu kadınlar, vajinal muayene olamazlar, vajinaya fitil ya da ilaç koyamazlar. Primer vajinismusta altta yatan temel neden korkudur.

Sekonder vajinismus

Daha önce cinsel birleşme yaşamış kadınlarda, ağrılı bir jinekolojik muayene, doğum yırtıkları, düşük, kürtaj veya ağır enfeksiyonlar sonucu meydana gelen sekonder vajinismus nadir görülen bir durumdur. Sekonder vajinismus bu nedenlerin dışında daha önceden tedavi olmuş kadınlarda bu sorunun tekrarlaması şeklinde de oluşabilir. Bazı kadınlarda menopoz sonrası dönemde de vajinismus meydana gelebilir. Yaşın ilerlemesi ile birlikte düşün östrojen seviyeleri vajen içi nemlilik ve elastikliğin kaybolmasına neden olur. Bu durum sonrasında kişiler cinsel ilişki sırasında yoğun ağrı hissederler. Ağrı hissi zaman içerisinde süreci vajinismus gelişimi ile sonuçlandırabilir.

Bu sınıflandırma yöntemi dışında vajinismus basit, ağır ve  durumsal vajinismus olarak da gruplandırılabilir. Basit vajinismusta, geçmişte yaşanmış cinsel bir travma yoktur ve parmak ile vajina girişi ve vajina içi kontrol edilebilir. Tedavisi daha kolaydır. Ağır vajinismusta, geçmişte yaşanmış bir travma öyküsü vardır ve parmak ile vajina girişi bile kontrol edilemez. Tedavisi çok zor olmakla birlikte mümkündür. Durumsal vajinismusta, partner ile yaşanan problemler nedeniyle istemli olarak ağrı olacağı korkusundan cinsel ilişkiye müsaade edilmez. Ancak tampon kullanılabilir, genital muayene yapılabilir.

Vajinismus Belirtileri Nelerdir?

Vajinismus belirtileri şu şekilde özetlenebilir:

• Panik atak benzeri bir durum yaşanması (eşini iter, endişe, korku ve kaygı duyar, kontrolünü yitirir)
• Cinsel birleşmenin zor ya da imkansız olması
• Ağrılı cinsel ilişki (disparoni)
• Tampon kullanımı sırasında ağrı oluşması
• Jinekolojik muayene sırasında ağrı meydana gelmesi veya muayenenin yapılamaması
• Yalnızlık, soyutlanma, utanç, başarısızlık, karmaşa, gerginlik, depresyon, suçluluk, suçlanma, korku ve baskı gibi bazı duygu ve sıkıntı yaşanması

Vajinismus Nedenleri Nelerdir?

Vajinismusu olan kadınların bu sorunu ayıp, yasak, utanç verici bir durum olarak algılamaları ve durumun mahremiyetinden dolayı yardım arayışına gitmemeleri vajinismusun ülkemizdeki gerçek sıklığının anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Cinsel işlev bozukluğu kliniklerindeki yaygınlığı %5-17 arasında değişmektedir. Vajinismus nedenleri psikolojik ve yapısal olmak üzere ikiye ayrılır. Bu hastalığın neredeyse %90’lık kısmı psikolojik nedenlere bağlı olarak gelişir. 

Psikolojik Nedenler

• İlk gece korkusu, acı korkusu, kızlık zarı, namus kavramı, cinsellik gibi konular ile ilgili kadının çevreden duyduğu yalan yanlış ve abartılı bilgiler (hurafeler) ve kalıplaşmış olumsuz yargılar bilinçaltına yerleşir ve cinsel ilişki kurmasını engeller. 
• Kadının ilk cinsel ilişkisi sırasında fazla acı çekmesi, kanama yaşaması, partneri tarafından ilişkiye zorlanması, tecavüze uğraması gibi ilk gece travması ilerleyen süreçte vajinismusa neden olur.
• Kişinin cinsel istismar, taciz ya da tecavüze uğraması, aile içi ensest ilişkiye maruz kalması, ebeveynlerinin cinsel ilişkilerine şahit olma, doğum anına ya da doğum videosunu izleyerek korkma gibi cinsel travmalar da ileride cinsel ilişki kurulmasını engelleyeci etki gösterebilir.
• Yetersiz cinsel eğitim, cinsel bilgi yetersizliği, ev yaşantısında katı ve dengesiz dini öğretilerin olması, hamile kalma korkusu (doğum korkusu), enfeksiyon kapma korkusu, bağlanma korkusu, kızlık zarını yitirme korkusu vb birçok psikolojik neden sayılabilir.
• Kadının kendisini yetersiz, başarısız ve umutsuz hissetmesi, aşırı stres, kaygılı ve panik yapıya sahip olması da vajinismus hastalığının nedenleri arasında değerlendirilebilir. Vücudunu beğenmeyen kadınlarda ve vücut algısında sorun teşkil eden psikolojik rahatsızlıklar da cinsel ilişkiyi güçleştiren nedenlerdendir.

Yapısal Nedenler

• Vajinanın kısa olması veya vajina içinde perde olması
• Kızlık zarının normalden kalın ve sert olması 
• Vajinal enfeksiyonlar
• Bartholin kisti ve apsesi
• Pelvik tümörler
• Pelvik enflamatuar hastalıklar
• Vulvar Vestibulitis Sendromu (VVS)

Vajinismus Tanısı Nasıl Konulur?

Vajinismusun tanısı, ilk cinsel birliktelik denemesi sırasında yaşananları çiftin anlatmasıyla konulur. Vajinanin üçte bir dış kısmanda cinsel birleşmeyi engelleyecek boyutta yineleyici ve sürekli olarak istem  dışı kasılma olmasını hasta kendi anlatımı ile tarif eder. Jinekolojik muayene tanı için şart değildir. Jinekolojik değerlendirme, tedaviye başlama kararı alındığında eşlik eden yapısal deformite varlığını dışlamak için gereklidir. Penisin vajinaya girişine engel bir durum olmadığı jinekolog tarafından doğrulanmış olur. %5 yapısal bir neden olabilir ve tedavi amaçlı değil ama tedaviye yardımcı olabilmek için cerrahi girişim gerekebilir.

Vajinismus Tedavisi Nasıldır?

Vajinismus cinsel tedaviler acısından en yüz güldürücü cinsel sorunlardan biridir. Vajinismus %100 tedavi edilebilen bir sorundur. Çiftin vajinismus sorununu kabullenmesi ve bu sorunla yüzleşmesi tedavinin başarısını etkiler. Kişinin tedavi olmayı istemesi ve kafasındaki olumsuz düşünceleri uzaklaştırmak için cinsel terapiste başvurması gerekir. Genellikle ilk olarak kadın doğum uzmanına başvurulur. Kadın doğum uzmanı, öncelikle kadının  genital  muayenesini yapmalıdır ancak sorunun  tedavisinde tek başına yeterli olmayabilir. Vajinismus tedavisi ekip çalışması gerektiren özel bir durumdur. 

Vajinismus sorununda da öncelikle eş reddi olup olmadığı araştırılmalıdır, bu durumda cinsel tedavi etik değildir. Genç ve cinsel bilgisizliği çok belirgin kadınlarda yalnızca “ilk gece korkusu” olabileceği göz önünde tutulmalıdır. Bu sorun cinsel danışmanlık yapılarak, sıklıkla 1-2 oturumda cinsel bilgi verilerek çözümlenir.

Hastalığın ilk aşamasında hastanın jinekolojik muayenesi herhangi bir yapısal sorun olup olmadığının anlaşılması için yapılır. Kızlık zarı aşırı sert ve kalın ise cinsel ilişkiyi kolaylaştırmak için bu anatomik yapıya müdahale edilebilir. Tedavinin diğer aşamalarında cinsel terapi konusunda uzman bir psikiyatrist, psikolog veya cinsel terapist yardımıyla hastadaki depresyon belirtileri ve cinsel isteksizlik nedenleri incelenir. Bilişsel ve davranışsal tedavi yöntemleri konusunda uzman bir ekip (cinsel terapist, psikiyatrist, psikolog) tarafından hastaya psikoterapi uygulanarak sağlıklı bir cinsel hayata sahip olması sağlanabilir.

Vajinismus hastalığında eğitim, danışmanlık ve egzersiz gibi çeşitli yöntemlerle olumlu sonuç alınabilir. Vajinismus tedavisi için başvurulan uygulamalara,  cinsel terapi ve danışmanlık hizmeti, vajinal dilatörler (genişleticiler) ve fizik tedavi egzersizleri örnek olarak verilebilir.

Pelvik taban kontrol egzersizleri bu uygulamalar arasında değerlendirilebilir. Kasların kasılmasını ve gevşetilmesini içeren Kegel egzersizi gibi fiziksel aktiviteler pelvik taban kaslarının kontrolüne katkı sağlayabilir. Vajinismusu olan kadınlar hekimlerin önerisi ve bilgisi dahilinde uygulayabileceği bu egzersizler ile vajen çevresindeki kasların rahatlamasını gerçekleştirebilirler. Kegel egzersizinde idrarı tutmak ya da kesmek amacıyla kasılan kaslar kullanılır. Egzersizde bu kaslar kasıldıktan sonra yaklaşık olarak 2-10 saniye boyunca bu şekilde tutulur ve ardından serbest bırakılır. Tek seferde 10 kez gerçekleştirilmesi önerilen Kegel egzersizleri günün herhangi bir bölümünde yapılabilir.

Dilatatör tedavisinde bir uzmanın rehberliği dahilinde koni şeklindeki genişletici bir alet (dilatatör) kullanılır. Vajen içerisinde yerleştirilen bu alet zaman içerisinde giderek genişler ve vajen kaslarının genişlemesini ve esneklik kazanmasını sağlar. Bazı hastalar bu aletleri kullanma konusunda kendini rahat hissetmeyebilir. Bu hasta gruplarında özellikle pelvik taban anatomisi ile ilgili fizyoterapistler, vajinismus tedavisine yönelik bu bölgedeki kas fonksiyonlarının düzenlenmesine yardımcı olabilirler.

Vajinismus tedavisinin eğitim kısmında genel olarak hastanın bu rahatsızlık ve vajen bölgesinin anatomik özellikleri hakkında bilgilendirilir. Vajinismusa neden olan kasların çalışması hakkında fikir sahibi olmak, kişinin hem kendi vücudunu daha iyi tanımasına hem de tedavi girişimlerine vücudunun vereceği cevabın pekiştirilmesine olanak sağlar.

Hipnoterapi ve psikoterapi cinsel istismar öyküsü olan kişilerin vajinismus ile ilgili endişesinin azaltılmasında fayda sağlayabilen terapi teknikleridir.

 Davranışsal bilişsel terapi çalışmaları, hastanın kendi düşünceleri ve davranışları arasındaki ilişkiye dair farkındalık kazanmasını hedefler. Bu kazanım sonrasında kişi cinsel ilişkiye dair korkularının ve ne gibi kaçınmacı davranışlara sebep olduğunun bilincine varabilir. Bu psikoterapi teknikleri bazı ciddi seyirli vajinismus vakalarında fayda göstermesi nedeniyle oldukça değerlidir.

Sonuç olarak, vajinismusun tedavi edilebilir geçici bir rahatsızlık olduğunu bilmemizde fayda var. Vajnismus kadınları, tam bir iyileşme gösterecekleri için şanslı cinsel işlev bozukluklarındandır. Ayrıca, vajinismus cinsel terapisinde genellikle hiçbir cerrahi müdahale gerekmez. Kadının  tedavi süreci boyunca herhangi bir ilaç kullanması da gerekmemektedir. Yapılması gereken tek şey, kadının iyi bir rehber olacak cinsel terapisti bulması, her şeyi açıkça anlatması ve en önemlisi de iyileşme arzusunun olmasıdır. 

Vajinismusta Hatalı ve Yanlış Tedaviler Nelerdir?

1-Hymenektomi yani kızlık zarının ameliyatla alınması

2-Genel anestezi altında cinsel birleşme

3-Botoks tedavisi

4-Lokal uyuşturucu kremler ve pomatların ilişki öncesi vajinaya sürülerek kullanılması

5-Kadinin cinsel ilişki öncesi alkol almaşı ve cinsel ilişki öncesi sakinleştirici ve kas gevşetici ilaçlan birlikte kullanılması

6-İlişki öncesi vajinaya buhar tutulması, sıcak su banyosu

7-Muayenehanede gerdek

8-Tek seanslık tedaviler

9-Vajinismusta ilaç tedavisi

Bu tür sadece penis-vajina birlikteliğini gerçekleştirmeye yönelik girişimler, vajinismus semptomlarında değişikliğe yol açıp yeni cinsel, ruhsal ve ilişkisel problemlere yol açacaktır.